Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητοί τελειόφοιτοι,
Είναι τιμή μου να βρίσκομαι εδώ μαζί σας σήμερα, σε ένα καταξιωμένο ιδιωτικό σχολείο της χώρας μας, με το οποίο συνεργάζομαι για πολλά χρόνια και τρέφω αμέριστη εκτίμηση για το προσωπικό και τους καθηγητές του. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Άλκη Ι. Παναγιωτόπουλο και τον κ. Στάθη Κουτσούνη για την τιμητική αυτή πρόσκληση και για την ευκαιρία που μου δίνεται να μιλήσω σε εσάς, τη νέα γενιά με αφορμή την αποφοίτησή σας.
Η ημέρα αυτή σηματοδοτεί ένα πολύ σημαντικό στάδιο στη ζωή σας. Η αποφοίτηση είναι μια ημέρα χαράς για εσάς τους μαθητές και τις οικογένειές σας, αλλά και για τους καθηγητές, που σας δίδαξαν όλα αυτά τα χρόνια. Δε σηματοδοτεί όμως μόνο το τέλος της σχολικής σας εκπαίδευσης, αλλά και την αρχή της επαγγελματικής σας σταδιοδρομίας.
Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων στα σχολικά θρανία μάθατε πολλά, ασκηθήκατε σε ακόμη περισσότερα, αποκτήσατε γνώσεις θεωρητικές και πρακτικές, αποκτήσατε εμπειρία στην εκτέλεση πειραμάτων, συνεργαστήκατε με τους συμμαθητές και τους καθηγητές σας, μάθατε να εργάζεστε σε ομάδες ή μόνοι σας, αλλά πάντοτε για το καλό του συνόλου.
Ίσως να μην είναι προφανές ακόμη και σήμερα, γιατί μάθατε όλα αυτά που μάθατε στο σχολείο. Δε θα βρείτε την απάντηση σύντομα. Θα είναι μια ερώτηση, που θα απαντάτε στην πράξη σε ολόκληρη τη ζωή σας.
Πρέπει να εμπιστευτείτε ότι αυτά που έχετε μάθει στο σχολείο είναι τα απαραίτητα εργαλεία για την αυριανή ζωή σας. Και αυτά τα εργαλεία θα τα κουβαλάτε πάνω σας, ως μια εργαλειοθήκη που μπορεί σε οποιαδήποτε στιγμή να την ανοίξετε και να κάνετε τη δουλειά που θέλετε. Τότε, κοιτώντας προς τα πίσω, θα καταλάβετε, γιατί στο σχολείο μαθαίνατε τόσα πολλά πράγματα, που ενδεχομένως να μη φαίνονταν ενδιαφέροντα ή να μη σας κέντριζαν την προσοχή.
Σήμερα καλείστε να λάβετε αποφάσεις που θα καθορίσουν το μέλλον σας. Τι σπουδές θα κάνετε, τι επάγγελμα θα ακολουθήσετε, σε ποια χώρα θα ζήσετε…
Ο καθένας από εσάς έχει όνειρα, που λαχταρά να πραγματοποιήσει. Θέλει να βγει στον έξω κόσμο και να εργαστεί σε κάτι ενδιαφέρον, προσοδοφόρο, ευχάριστο, που θα γεμίζει το χρόνο του με χαρά, που θα του προσφέρει ένα χαμόγελο κάθε πρωί, όταν ξυπνάει να πάει στη δουλειά του.
Πολλά επαγγέλματα αλλάζουν με τον καιρό. Εξελίσσονται μαζί με τους ρυθμούς της καθημερινότητας. Μεταβάλλονται, προσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις ενός παγκόσμιου γίγνεσθαι.
Τα πάντα ρει και ουδέν μένει (Ηράκλειτος)
Για πολλά χρόνια τα περισσότερα επαγγέλματα απαιτούσαν χειρωνακτική εργασία και πολύ κόπο. Η τεχνολογική επανάσταση έφερε στη ζωή μας τον προγραμματισμό με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ο οποίος έφερε αναπόφευκτα τον αυτοματισμό και τη ρομποτική. Σήμερα, πολλά από τα επαγγέλματα του παρελθόντος πραγματοποιούνται μηχανικά και αυτοματοποιημένα με ρομπότ. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η ρομποτική διδάσκεται σε σχολεία και φροντιστήρια σε παιδιά πολύ νεαρής ηλικίας. Είναι γεγονός ότι πολλά επαγγέλματα έχουν προσαρμοστεί σε αυτό και έχουν αλλάξει μορφή.
Σήμερα, είναι πολύ σύνηθες να βλέπουμε καθηγητές που διδάσκουν τον αυτοματισμό και τη ρομποτική. Ετοιμάζουν τη νέα γενιά ανθρώπων, που θα εργαστούν σε αυτό το περιβάλλον. Διδάσκουν τον τρόπο και τη λογική που κρύβεται πίσω από όλα αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα, διδάσκουν πώς αυτό μπορεί να γίνει εφικτό με τη χρήση μηχανών και υπολογιστών.
Υπάρχουν και επαγγέλματα που έχουν δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα του αυτοματισμού και της ρομποτικής. Το τεράστιο πλήθος πληροφορίας που συλλέγεται από ρομποτικές διατάξεις είναι αδύνατο να επεξεργαστεί από τους ανθρώπους. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύονται πάλι μηχανές, που θα επεξεργάζονται και θα αναλύουν τον όγκο πληροφορίας, που ένας άνθρωπος θα χρειαζόταν εκατοντάδες ζωές μόνο και μόνο για να κοιτάξει τις μετρήσεις. Η επεξεργασία δεδομένων είναι κάτι που έχει προσαρμοστεί ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε επαγγέλματος. Έχει συνδυαστεί με την πληροφορική, τα μαθηματικά, τον αυτοματισμό και τη στατιστική, καθώς εισερχόμαστε σε μια εποχή που αποκαλούμε “big data era”.
Μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς, ενδεχομένως να μη γνωρίζετε με απόλυτη βεβαιότητα τι θα κάνετε για το υπόλοιπο της ζωής σας. Θα έχετε όμως ένα όραμα και θα προσπαθείτε για αυτό. Θα προσπαθείτε να φτάσετε όσο το δυνατόν πιο άμεσα και ευθεία στον στόχο σας. Σίγουρα με μικρές παρακάμψεις στην πορεία, με μικρές αλλαγές του αρχικού σχεδίου σας, που, ίσως να είναι προσωρινές, ίσως, όμως να σας κατευθύνουν σε μια διαφορετική πορεία, για το δικό σας καλό.
Να έχετε όμως αυτό το όραμα. Ένα όραμα, που όσο μακρινό κι αν μοιάζει, θα είναι η κορυφή που θα θέλετε να κατακτήσετε.
Στην πορεία θα συναντήσετε πολλά εμπόδια. Δε θα είναι πάντα όλα ευχάριστα και εύκολα. Ο καθένας από εμάς είχε τις δυσκολίες στη ζωή του. Ακόμη και ο πιο πετυχημένος, ο πιο πλούσιος, ο πιο ταλαντούχος άνθρωπος στον κόσμο. Όποιον και να ρωτήσετε θα έχει κάτι που θα τον στεναχωρεί. Κάτι που μέσα του θα τον απασχολεί. Κάτι, που μπορεί να κάνει ακόμη και τον πιο δυνατό άνθρωπο να τα παρατήσει.
Μην απογοητεύεστε και μην τα παρατάτε. Ο δρόμος για την Ιθάκη δεν είναι εύκολος. Θα βρεθούν πολλοί Λαιστρυγόνες, πολλές Συμπληγάδες και πολλοί Κύκλωπες στο δρόμο σας προς τον ιδανικό στόχο. Πολλές σειρήνες θα προσπαθήσουν να σας αποπροσανατολίσουν από το όνειρό σας.
Αλλά εκεί θα φανεί η πραγματική σας δύναμη. Να μην τα παρατήσετε.
Θα έχετε τον στόχο που θέλετε να κατακτήσετε. Θα έχετε το όραμά σας, και κανείς μα κανείς δε θα έχει δικαίωμα να σας το στερήσει. Γιατί αυτό είναι 100% δικό σας.
Ο Γαλιλαίος έφτιαξε εκατοντάδες φακούς μέχρι να φτιάξει αυτόν τον έναν, που, όταν τον έβαλε σε έναν χάρτινο σωλήνα, είδε τον κόσμο με άλλα μάτια και έφερε επανάσταση στην επιστήμη.
Έφερε στον κόσμο την Παρατηρησιακή Αστρονομία.
Η αστρονομία και η αστροφυσική βασίζει την ύπαρξή της στην έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να ανακαλύψει τις ρίζες του. Να αποκαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος, να απαντήσει σε ερωτήματα που θα του δώσουν μια ταυτότητα μέσα σε ένα αχανές, αλλά τόσο οργανωμένο και όμορφο Σύμπαν.
Ακόμη και στο εγγύτερο διαστημικό περιβάλλον η πλανητική εξερεύνηση μας αποκαλύπτει καθημερινά νέα και παράξενα φαινόμενα, που πριν από μερικά χρόνια δεν υπήρχαν στο μυαλό ούτε του πιο ευφάνταστου ανθρώπου.
Κόσμοι παγωμένοι, με τεράστιες θάλασσες, κόσμοι γεμάτοι ηφαίστεια, νερό, οργανικά υλικά…
Και να που εμείς είμαστε ένας από όλους αυτούς τους κόσμους. Μικροσκοπικοί ζωντανοί οργανισμοί επάνω σε έναν μικρό βραχώδη κόκκο διαστημικής σκόνης, που περιφέρεται γύρω από ένα αστέρι, τον Ήλιο μας.
Και έχουμε ανακαλύψει τουλάχιστον 5000 ακόμη τέτοιους κόσμους σε άλλα αστέρια. Μερικοί από τους οποίους μοιάζουν με τον δικό μας.
Υπάρχουν άραγε κι εκεί οργανισμοί σαν κι εμάς; Υπάρχει νοημοσύνη; Πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε με έναν τέτοιο πολιτισμό εάν πραγματικά υπάρχει;
Αυτά είναι ερωτήματα που καλούμαστε να απαντήσουμε στις μέρες μας. Είναι ερωτήματα που αφήνουμε σαν κληροδότημα στην επόμενη γενιά, σε εσάς, να απαντήσετε. Με φρέσκιες ιδέες, με νέες τεχνικές, με τολμηρές μεθόδους να βρείτε τρόπους να κάνετε βήματα προόδου, τα οποία θα εξελιχθούν σε άλματα για την ανθρωπότητα.
Για να καταφέρετε κάτι ξεχωριστό θα πρέπει να κάνετε κάτι που δεν έχετε κάνει ποτέ. Κάτι που ενδεχομένως να μην έχει κάνει κανείς άλλος. Να γίνεται πρωτοπόροι. Αυτό δεν είναι απόλυτα σίγουρο ότι θα φέρει την επιτυχία με την πρώτη προσπάθεια. Πολλές αποτυχίες μπορεί να υπάρξουν πριν από μια επιτυχία, η οποία μπορεί να έρθει στην πρώτη προσπάθεια, στη δεύτερη, στην τρίτη… αυτός είναι, ο τρόπος που έρχεται η γνώση όμως.
Να έχετε πάντα ένα ευγενές όραμα στο μυαλό. Χωρίς αυτό θα περιπλανιέστε στο κενό. Κάθε μικρή επιτυχία θα είναι ευτυχία για εσάς. Μια μικρή κατάκτηση της κορυφής, που θέσατε εσείς ως στόχο.
Όπως είπε και ο Nelson Mandela: «Οτιδήποτε μοιάζει αδύνατο μέχρι κάποιος τελικά να το πραγματοποιήσει».
Η σημερινή κοινωνία δοκιμάζεται καθημερινά σε μια συνεχή εναλλαγή κρίσεων: οικονομικής φύσης, υγειονομικής, πολιτιστικής και ηθικής. Τα περισσότερα δεινά που βλέπουμε πηγάζουν από την ηθική κρίση και την πνευματική υποβάθμιση, την αλαζονεία ορισμένων ανθρώπων να δείξουν ότι είναι καλύτεροι από …τον κενό εαυτό τους.
Έχουμε παραδείγματα ανθρώπων (κατά τα άλλα μορφωμένων) που παραμέρισαν φιλίες, γνωριμίες, ερευνητική και ακαδημαϊκή εμπιστοσύνη και θυσίασαν όλα αυτά τα ιδανικά στο όνομα του χρήματος, της υστεροφημίας, της ανειλικρινούς διπλωματίας, μιας ψεύτικης «εικόνας» που ήθελαν να χτίσουν. Αυτοί οι άνθρωποι είναι κενοί. Είναι κενοί με πτυχία.
Αντί να υπάρχει μια ομαλή σύμπραξη προς το κοινό όφελος, βλέπουμε ανταγωνισμό. Ακούμε για ανταγωνιστικά προγράμματα στην έρευνα, ανταγωνιστικές προτάσεις χρηματοδότησης, ανταγωνισμό στη δουλειά, ανταγωνισμό για την επιβίωση. Ενώ πολύ εύκολα μπορεί να αντικατασταθεί η λέξη «ανταγωνισμός» με τη λέξη «συναγωνισμός». Ευγενής άμιλλα, ανθρωπιά, ηθική, συναδελφική αλληλεγγύη.
Αυτά τα ιδανικά σπανίζουν στις μέρες μας.
Να είστε ειλικρινείς, αληθινοί, ευθείς στον λόγο, αξιοπρεπείς και προπαντός δίκαιοι απέναντι στους άλλους με σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες.
Δεν έχει καμία σημασία να προοδεύσετε και να εξελιχθείτε εις βάρος άλλων, κατηγορώντας ανθρώπους ύπουλα και για προσωπικό όφελος, εξαπατώντας ή αδικώντας τον συνάνθρωπό σας.
Ο καθένας από εσάς καλείται να κάνει σήμερα τις επιλογές του και να επιτύχει στη ζωή του στο πεδίο που έχει επιλέξει να ασχοληθεί. Να σταδιοδρομήσει και να γίνει ένα άξιο μέλος της κοινωνίας, που με τη σειρά του θα εμπνεύσει την επόμενη γενιά.
Έχετε σίγουρα ακούσει συμβουλές για το μέλλον σας από φίλους, συγγενείς και καθηγητές. Ενδεχομένως να έχετε επηρεαστεί από αυτό που προτείνουν άλλοι να ακολουθήσετε. Αυτές, όμως, είναι οι προτάσεις που γίνονται με βάση τα δικά τους βιώματα, και, ενδεχομένως τις δικές τους προσωπικές επιδιώξεις.
Ακούστε τους, αλλά μην τους «ακούσετε».
Ακούστε την εμπειρία τους, πάρτε μαθήματα από τα παθήματά τους, διδαχτείτε από τα δικά σας λάθη. Αλλά μην τους «ακούσετε». Χαράξτε το δικό σας μονοπάτι, πραγματοποιήστε κάτι πρωτοποριακό, εφαρμόζοντας αυτά που έχετε μάθει από τους παλαιότερους.
Ακολουθήστε το δικό σας όνειρο και μην αναγκαστείτε να ακολουθήσετε τη ζωή ενός άλλου. Να χτίσετε και να διαμορφώσετε τη δική σας ζωή με βάση τα δικά σας «θέλω» και τις δικές σας ανάγκες. Τότε θα είστε πραγματικά ευτυχισμένοι.
Να ρισκάρετε.
Να δοκιμάζετε νέες ιδέες.
Να μην ντραπείτε να αποτύχετε και να δοκιμάζετε ξανά.
Να μη φοβάστε να ονειρευτείτε κάτι μεγάλο και να το βάλετε ως στόχο. Όχι να ονειροβατείτε. Να ονειρεύεστε προσγειωμένοι στην πραγματικότητα.
Αγαπητοί τελειόφοιτοι, σας εύχομαι ειλικρινά και ολόψυχα κάθε επιτυχία στη ζωή σας. Να έχετε την υγεία σας, να είστε δημιουργικοί, πετυχημένοι, να ακολουθήσετε το όνειρό σας και να είστε ευτυχισμένοι για το καλό το δικό σας και της κοινωνίας ολόκληρης.
Σε εσάς βασιζόμαστε, εσείς είστε το μέλλον.
Κοσμάς Γαζέας, Αστροφυσικός, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών