Η ρητορική στην εκπαίδευση

του Θανάση Νάκα*

Στον ευρωπαϊκό χώρο, για πολλούς αιώνες, η ρητορική αποτέλεσε αναπόσπαστο τμήμα των «εγκύκλιων σπουδών». Είναι καιρός να ξαναποκτήσει τη θέση και το ρόλο που της αρμόζει, και μάλιστα εντασσόμενη στο βασικό πρό­γραμ­μα σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαί­δευσης. Σχετικές έρευνες, μελέτες και διατριβές έδει­ξαν, μά­λιστα, ότι η καλλιέργεια του προφορικού λόγου και η διδασκαλία της επιχειρη­ματο­λογίας μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα, ήδη από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αλλά και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η ρητορική θε­ω­ρία και πράξη θα μπορούσε να οργανωθεί συστηματικότερα, σε όλες τις σχολές, αν­θρωπιστικών και θετικών ε­πιστημών, και να μην αφήνεται απλώς στην πρωτοβουλία κά­ποιων φοι­τη­τικών ο­μίλων.

*

Η κλασική παιδεία και η ρητορική

Είναι γνωστόν ότι οι λεγόμενες «κλασικές σπουδές» θεμελιώθηκαν ήδη στην αρ­χαία Ελλάδα και συνέχισαν ν’ αναπτύσσονται και να εξελίσσονται, σε διάφορες πα­ραλλαγές, σε όλη την εκχριστιανισμένη Δυτική Ευρώπη, μέχρι και τον 19^ο αιώνα.

Από τον 9^ο μ.Χ. αιώνα, με το όνομα «ελεύθερες (ή ελευθέριες) τέχνες» (λατιν. “artes libe­rales’’), είναι οργανωμένες σε δύο κύκλους, ο πρώτος από τους οποίους (το λε­γόμενο tri­vium/τριττύα ή τρικτύς) περιλαμβάνει τη γραμματική, τη ρητορική και τη λο­γική, ενώ ο δεύτερος κύκλος (το λεγόμενο quadrivium/τετρακτύς) περιλαμ­βάνει την αριθμητική, τη γεωμετρία, την αστρονομία και τη μουσική. Οι επτά αυτές ε­λεύ­θερες τέχνες (με τη σειρά, μάλιστα, που καθο­ρίστηκαν από τον Πλάτωνα στην Πολιτεία του) εδράζονται σε νοητικές ικανότητες, και, γι’ αυτόν το λόγο αντιδι­α­στέλλονται προς κά­ποιες περισσότερο πρακτικές τέχνες, όπως λ.χ. η ιατρική και η αρχι­τεκτονική. Όσες απαρτίζουν τον δεύτερο κύκλο, συνι­στούν το προπαρασκευ­αστικό στάδιο μελέτης της φιλοσοφίας (της «κατ’ εξοχήν ελεύθερης τέχνης») και της θεολογίας.

Εννοείται ότι και στους δύο κύκλους, με την εξέλιξη της σκέψης και του πολιτισμού αλλά και τον επιμερισμό των επιστημών, γίνονται διευρύνσεις και μετατροπές. Στον δεύτερο κύκλο, λ.χ., προστίθενται οι φυσικές επιστήμες (φυσική, χημεία, βιο­λογία, γαιολογία), αλλά και η Ιατρική, η Αρχιτεκτονική και οι λεγόμενες πλαστικές τέχνες. Στον πρώτο κύκλο, τον οποίο οι ουμανιστές της Αναγέννησης εξέλιξαν σε «ανθρω­πι­στικές επιστήμες» (stu­dia hu­manitatis), οι γραμματικές και ρητορικές σπουδές, εκτός από τη μελέτη της γλώσσας, επε­κτείνονται και στη μελέτη της λογοτεχνίας και ει­δι­κότερα της ποίησης, η λογική πα­ραλ­λάσσεται με τη διαλεκτική, ενώ, σταδιακά, προ­στίθενται η ιστορία, η ανθρωπο­λο­γία, η κοινωνιολογία, η ψυχολογία, οι νομικές, οι πολιτικές και οι οικονομικές επι­στήμες –εξάλ­λου, ο κύκλος των ανθρωπιστικών σπου­δών διευρύνεται με τις λεγόμενες τέ­χνες του θεά­ματος και, τελευταία, με τα πο­λυμέσα ως καλλιτεχνική έκφραση.

Η ρητορική, όπως την όρισαν και την άσκησαν οι αρχαίοι Έλληνες, είτε ατομικά είτε ως μέλη κάποιας ρητορικής ή φιλοσοφικής σχολής, αποδείχθηκε από χρήσιμη έως απαραίτητη για όλων των ειδών τις σπουδές, τόσο τις θεωρητικές όσο και τις θετικές.

Σε ό,τι αφορά τη σχέση της ρητορικής με την επιστήμη της γλωσσολογίας, θα πρέπει να επισημανθεί ότι, και στη γλωσσική διδασκαλία γενικό­τε­ρα, η έμφαση που δίνεται σήμερα, πέρα από την κατάκτηση του συστή­ματος της γλώσσας και των ποικιλιών της, είναι σε ό,τι ονομάζουμε επικοινωνιακή ικανό­τη­τα, σε συνδυασμό με την κειμενοκε­ντρική προ­σέγγιση των γλωσσικών φαινομένων και τον κριτικό γραμματισμό. Στη μελέτη της ρητορικής αξιο­ποιούνται τα πορίσματα δύο νεότερων κλάδων της γλωσσολογίας, της κειμενογλωσσο­λο­γίας και της πραγματολογίας. Η τελευταία, ως η θεωρία των γλωσσικών πράξεων, που επικεντρώνει την προσοχή της στο εδώ και το τώρα (μ’ άλλα λόγια, στις περιστάσεις και τα συμφραζόμενα) της συνο­μι­λίας, στην ταυτότητα όπως και στις προθέσεις και τα υπονοή­ματα των συνομιλη­τών, θα έλεγε κανείς ότι είναι ο κλάδος εκείνος της σύχρονης γλωσσο­λογίας που προσεγγίζει περισσότερο και ανανεώνει, κατά κάποιο τρόπο, τις κλασικές σπου­δές της ρητορικής.

Η ρητορική σχετίζεται περισσότερο με τη λεγόμενη κατευθυντική λειτουργία της γλωσσικής επικοινωνίας, σε συνδυασμό και με άλλες λειτουργίες, όπως είναι η συγκινησιακή και η αισθητική. Κατά την πραγμάτωση της κατευθυντικής λειτουργίας, ο πομπός/ομιλητής/ συγγραφέας επιδιώκει να πείσει ή, γενικότερα, να επηρεάσει τον δέκτη/ακροατή/α­να­γνώστη. Σε συνδυασμό, κατά κανόνα, με κάποια πληροφορία, κατά την πραγμάτωση της συ­γκι­νησιακής λειτουργίας ο ομιλητής/συγγραφέας εκφράζει, παράλληλα, δι­άφορα συ­ναισθήματα ή κάποια ψυχική του διάθεση, επιδιώκοντας να διεγείρει τον συναισθηματικό κόσμο και του ακροατή/αναγνώστη. Κατά την πραγμάτωση, τέλος, της αισθητικής λει­τουργίας της γλωσσικής επικοινωνίας, ο ομιλητής/συγ­­γραφέας εστιάζει σε αυτό καθαυτό το μήνυμα που εκπέμπει, το οποίο συ­νει­δητά επεξεργάζεται έτσι ώστε να επιτύχει το αισθητικότερο αποτέλεσμα, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο/τη διάνοια (το νόημα) / τα σημαινόμενα (όπως και αν ονομάσει κανείς την εσωτερική πλευρά του μηνύματος που εκπέμπει), αλλά, ει δυνατόν, σε συνδυασμό και με τη μορφή/το λεκτικό/τα σημαίνοντα (άλλως πως την εξωτε­ρική πλευρά του μηνύματος). Με αυτή την αισθητική λειτουργία της γλώσσας (ποιητική την έλεγε ο Αρι­στοτέλης) συνδέεται και ο λεγόμενος σχηματικός λόγος. Η επικοινωνία, εκτός από λεκτική, μπορεί να είναι και μη λεκτική, αν και, κατά κανόνα, τη λεξίγλωσσα συμπληρώνει η μιμόγλωσσα, διάφορα κινηματικά στοιχεία του ομιλητή όπως και η συνολική στάση του σώματος.

Όλα αυτά δείχνουν πως η σύγχρονη πραγματολογία συμβαδίζει με τη ρητορική, ως προς τα βασικά στοιχεία και τις μεθόδους, όπως αυτά κωδικοποιήθηκαν από τον Αριστοτέλη και τους μεταγενέστερους: την επιχειρηματολογία και την επίκληση στη λογική («λόγος»), την επίκληση στο συναίσθημα («πάθος»), την επίκληση στο χαρακτήρα, την προσωπικότητα και την αξιοπιστία του ομιλητή («ήθος»), την προσαρμογή της γλώσσας στην περίσταση («και­ρός»), τη στάση του σώματος και τη χροιά της φωνής («υπόκρισις»), την ευφράδεια και τη χρήση τροπικού και σχηματικού λόγου («κόσμος λέξεως», «ηδυσμένος λόγος»).

Η ρητορική, η τέχνη της αποτελεσματικής χρήσης της γλώσσας στη γραπτή, την προφορική αλλά και την οπτική επικοινωνία, με ρίζες στην αρχαία Ελλάδα αλλά και εμπλοκή σε κλά­δους της πλέον σύγχρονης τεχνολογίας, είναι σήμερα ένας από τους αρχαιότερους αλλά και τους νεότερους κλάδους ακαδημαϊκών σπουδών που συνδέουν τη γλώσσα με τον πολιτι­σμό.

Έτσι εξηγείται και η ανανέωση του ενδιαφέροντος για τη ρητορική στο χώρο της σχολικής εκπαίδευσης. Στην περιοχή της Ευρώπης, όπως και στη Βόρεια Αμερική, τα ονομαστά για την παροχή κλασικής παιδείας εκπαιδευτικά ιδρύματα ενισχύουν και διευρύνουν τις ρητο­ρικές δραστηριότητες μέσα και έξω από το πρόγραμμα σπουδών. Σ’ αυτά προστίθεται όλο και μεγαλύτερος αριθμός άλλων σχολείων τα οποία σπεύδουν να ιδρύσουν ρητορικούς ομίλους και να ενθαρρύνουν τους μαθητές να εμπλακούν σε ρητορικά αγωνίσματα. Στην Ελλάδα, υπάρχουν όμιλοι ρητορικής κυ­ρίως σε ιδιωτικά σχολεία και στα Πανεπιστήμια. Στα δημόσια σχολεία είναι λίγοι οι εμπνευσμένοι εκπαιδευτικοί που αναλαμβάνουν παρόμοια πρωτοβουλία.

*

Η ρητορική ως μάθημα και «αγώνισμα»

Όπως προκύπτει από τα προηγούμενα, η ρητορική δεν συνδέεται μόνον με τα κυρίως γλωσσικά μαθήματα, με τη διδασκαλία είτε της μητρικής είτε των ξένων γλωσσών είτε και των δύο κλασικών γλωσσών, της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής, όπου αυτό διατη­ρείται. Όσο και αν η κατοχή της γλώσσας είναι βασική προϋπόθεση, η ρητορική συνδέεται και με όλα τα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος και της διαθεματικότητας που αναπτύσσεται μεταξύ τους, καθώς και με θέματα τα οποία, αν και δεν διδάσκονται στα σχολεία σε κάποιο συγκεκριμένο μάθημα, είναι ευρύτερα γνωστά από τον τύπο και τα ΜΜΕ αλλά και από την καθημερινή πραγματικότητα.

Μέσω των ρητορικών αγωνισμάτων, η επαφή των μαθητών με ζητήματα γενικότερου ή κοινού ενδιαφέροντος πλουτίζει τις γνώσεις τους, καλλιεργεί τη σκέψη τους και οξύνει την κρίση τους, με αποτέλεσμα την προετοιμασία τους για τον μελλοντικό τους ρόλο ως σκε­πτόμενων πολιτών μιας δημοκρατικής πολιτείας. Η συμμετοχή σε ρητορικά αγωνίσματα εξασκεί τις διανοητικές και εκφραστικές τους ικανότητες, με αποτέλεσμα την απόκτηση ευχέρειας και ετοιμότητας στον προφορικό λόγο, ιδιαίτερα ενώπιον ακροατηρίου. Με τους αγώνες επιχειρηματολογίας εξασκούνται να σκέφτονται λογικά, έτσι ώστε να είναι ικανοί να καθορίσουν με ακρίβεια τα κεντρικά σημεία του θέματος που τους δίνεται, να παρου­σιάσουν τις απόψεις τους με πειστικά επιχειρήματα, να αντικρούσουν ή να ανασκευάσουν τον αντίλογο και να απαντήσουν με ετοιμότητα και επάρκεια σε ερωτήσεις. Με το αγώ­νισμα του αυθόρμητου λόγου επιδιώκεται η άσκηση στην ομιλία χωρίς προετοιμασία, η αυθόρμητη παραγωγή ζωντανού, πρωτότυπου και ποιοτικού λόγου ως αντίδραση σε λέξη, φράση ή ρητό που δίνονται τυχαία –ο αυθορμητισμός και η ελευθερία ως προς το είδος της αντίδρασης δεν συνεπάγονται την έλλειψη δομής και οργάνωσης στη σκέψη και στο λόγο. Αντιθέτως, με βάση τους κανόνες που το διέπουν, το αγώνισμα του προτρεπτικού λόγου είναι μια προσχεδιασμένη ομιλία την οποία ο ομιλητής συνθέτει πριν από την ημέρα του αγωνίσματος, επιλέγοντας ελεύθερα το θέμα της και τους τρόπους πειθούς, προκειμένου να την αποστηθίσει και να την παρουσιάσει ενώπιον ακροατηρίου, το οποίο να προσπα­θήσει να προτρέψει σε αλλαγή στάσης ή συμπεριφοράς σε σχέση με το διαλαμβανόμενο στην ομιλία θέμα.

Μέσω των ρητορικών αγωνισμάτων, με βάση την ομαδική εργασία που επιτελείται, προ­σφέρεται στους μαθητές η δυνατότητα να εισαχθούν στο πνεύμα της υγιούς διασχολικής άμιλλας και ν’ αναπτύξουν μιαν άλλου είδους συνεργασία και σχέση με τους συμμαθητές τους.

Έχουν καταγραφεί ουκ ολίγες θετικές αντιδράσεις των ίδιων των μαθητών. Ως ελάχιστο δείγμα, μεταφέρω εδώ από το διαδίκτυο την ακόλουθη (μαθήτριας Α΄Λυκείου από την επαρχία):

… έχοντας συναγωνιστεί με αρκετούς συνομήλικους αλλά και μεγαλύτερους καταφέρ­νεις να υπερκεράσεις την τροχοπέδη της συστολής και της ανασφάλειας για τις ρητο­ρικές σου ικανότητες…

..ενώ το άγχος μπορεί να σε κατακλύζει και οι λέξεις να αισθάνεσαι πως δεν θα α­πεγκλωβιστούν από την φαρέτρα του μυαλού σου, τη στιγμή που η επιλογή του θέματός σου έχει φτάσει, απλώς αυτοσχεδιάζεις. Αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος του αγωνί­σματος, οι αντιδράσεις σε έκτακτες καταστάσεις και ο τρόπος με τον οποίο μπορείς να αντιληφθείς, ακόμα και σε περιπτώσεις θλίψης, αγωνίας ή θυμού, την κάθε έννοια και το νόημά της, που μεταβάλλεται, παρ’ όλα αυτά, από άνθρωπο σε άνθρωπο…

…κλίμα συνεργασίας, ανάπτυξη φιλικών δεσμών, αλληλεγγύη, ευγενής άμιλλα και α­νταλλαγή απόψεων ήταν μερικά μόνο από τα στοιχεία που κατείχαν εξέχουσα θέση καθ’ όλη την διάρκεια των Αγωνισμάτων. Οι Ρητορικοί Αγώνες προσέφεραν την δυνατότητα σε κάθε μαθητή να εκφραστεί ελεύθερα, να γνωρίσει την ρητορική του δεινότητα, να επιχειρήσει να πείσει, να αντικρούσει και να συνδιαλεχθεί. Το γεγονός αυτό συνιστά μια όαση στην έρημο της εσωστρέφειας και της έλλειψης επικοινωνίας που παρατηρείται στην σύγχρονη κοινωνία. Οι Διττοί λόγοι έδωσαν στον διάλογο την ευκαιρία να ανθίσει και να προβάλει την δύναμη, την αναγκαιότητα και τις προϋποθέσεις που χρειάζεται να πληροί ώστε να διεξάγεται εποικοδομητικά. Αποκατέστησαν την αλλοτριωμένη σχέση που έχουν πολλοί νέοι με την διαλεκτική διαδικασία. Έγιναν, δηλαδή, η αφορμή να θυ­μηθούμε την ύψιστη αξία του διαλόγου.

*

Το Διαπανεπιστημιακό-διατμηματικό ΠΜΣ «Ρητορική: θεωρία και πράξη»

Από το ακαδημαϊκό έτος 2015-16 λειτουργεί στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκ­παίδευσης του ΕΚΠΑ, σε συνεργασία με το Τμήμα Νηπιαγωγών της Παιδαγωγικής Σχολής του ΠΔΜ, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τον τίτλο «Ρητορική: θε­ωρία και πράξη». Μετά τα δύο πρώτα έτη λειτουργίας του, που στέφθηκαν με από­λυτη επιτυχία, κα­θώς οι πρώτοι τελειόφοιτοι αξιοποιούν ήδη επαγγελματικά τις δε­ξιότητες που απέ­κτησαν, προκηρύσσει εφέτος νέο (τρίτο) διετή κύκλο σπουδών, με έναρξη το Σεπτέμβριο του 2017.

Αντικείμενο-Σκοπός

Το Διαπανεπιστημιακό- διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΠΜΣ) «Ρητο­ρική: θεωρία και πράξη», προσφέροντας τη δυνατότητα για ανάπτυξη της επιχει­ρη­ματο­λογικής ικανότητας και της πειθούς, –αλλά και παρέχοντας γνώσεις, αφενός σχε­τικά με την ιστορία της ρητορικής και την κα­ταλυτική της επίδραση στην εξέλιξη των κοινωνικο-πολι­τικών και εκπαιδευ­τικών συστη­μάτων των δυτικοευρωπαϊκών χωρών, αφετέρου σχετικά με τις τεχνικές πα­ρα­γωγής προ­φορικού και γραπτού λό­γου καθώς και ανάλυσης και πα­ρα­γωγής ποικίλων πολυ­τρο­πικών κειμένων για χρή­ση στα ηλεκτρονικά μέσα και στο διαδί­κτυο–, στοχεύει στην κα­τάρτιση επιστη­μό­νων-ερευνητών, οι οποίοι προέρχονται τόσο από το χώρο των επι­στη­μών (αν­θρωπιστικών και θετικών) όσο και από το χώρο της πο­λιτικής, της εκπαίδευσης, της επιχειρηματικής δραστηριότητας και των ΜΜΕ και οι οποίοι επι­ζητούν τη δυνα­τότητα αποτελεσματικότερης επικοινωνίας μέσα και έξω από τον εργασιακό τους χώρο.

Οι απόφοιτοι του ΔΠΜΣ θα έχουν αποκτήσει το θεωρητικό και εμπειρικό υ­πό­­βαθρο καθώς και τις δεξιότητες που θα τους καθιστούν ικανούς να απασχο­λη­θούν σε διά­φορα επαγ­γελματικά και ερευνητικά πεδία που συνδέονται με την ε­πι­στήμη τους ή με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους, διοικητικά, επιχειρησιακά ή άλλα, με στόχο την ανά­δειξή τους σε στε­λέχη με συμβουλευτικά και διοικητικά καθή­κοντα. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά το χώρο της εκπαίδευσης, το ΔΠΜΣ αποβλέπει και στην κατάρτιση εκπαι­δευτικών ως στελεχών ειδικών στην ανάπτυξη προγραμμάτων για την εισαγω­γή και την ενίσχυση μαθημάτων ρητορικής και επιχειρηματολογίας, καθώς και σχε­τι­κών πρα­κτικών ασκήσεων (εκφραστικής ανάγνω­σης, αυθόρμητου και προτρεπτι­κού λόγου, αγώνων αντιλογίας, δημιουργικής γραφής κ.ά.), και στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης.

Κατηγορίες πτυχιούχων

Στο ΔΠΜΣ «Ρητορική: θεωρία και πράξη» γίνονται δεκτοί, μετά από συνεκτίμηση των τυ­πικών και ουσιαστικών προσό­ντων τους, [1] πτυχιούχοι Τμημάτων και Σχολών των Ελλη­νικών Πανεπιστημίων (Παιδαγωγικών, Ελληνικής Φιλο­λο­γίας και Ξενό­γλωσσων Φιλολο­γιών, Θεολογίας, Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Ιατρικής και Επιστημών Υγείας, Θετικών Επιστημών, Πληροφορικής, Επι­κοι­νωνίας και ΜΜΕ), καθώς και των Πολυτεχνικών Σχολών· [2] πτυχιούχοι Τμημάτων των ΤΕΙ συναφούς γνωστικού αντικει­μένου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5, παρ. 12γ, του ν. 2916/01 (ΦΕΚ 114 Α΄)· [3] πτυχιούχοι αντίστοιχων Τμημάτων της αλλο­δαπής ή αναγνωρισμένων ανώτατων τριτοβάθ­μιων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων χω­ρών της Ευ­ρω­­παϊκής Ένωσης.

Κατευθύνσεις-Διδασκόμενα μαθήματα

Το ΔΠΜΣ παρέχει στους μεταπτυχιακούς φοιτητές τη δυνατότητα να ειδι­κευ­τούν σε δύο κατευθύνσεις: [Α] Ρητορική, επιστήμες του ανθρώπου και εκπαίδευση· [Β] Ρητο­ρική και θετικές επιστήμες. Ως προς τον τίτλο και τα παρεχόμενα μαθήματα, το ΔΠΜΣ ακολουθεί ανάλογα προ­γράμματα πανεπιστημίων της Ευρώ­πης και της Αμερικής (ειδικότερα τα προ­γράμ­μα­­τα των πανεπιστημίων της Τυβίγγης, της Λουντ και του Τορόντο).

Βλ. http://pms-ritorikis.uowm.gr/mathimata/

Η διδασκαλία του σχηματικού λόγου

Το ΔΠΜΣ «Ρητο­ρική: θεωρία και πράξη», όπως και το «Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γλωσ­σολογίας και Μελέτης της Λογοτεχνίας και της Ρητορικής», διαθέτουν, στον τομέα αυτόν, ένα πλούσιο υλικό το οποίο έχει παραχθεί με στόχο τη συγκρότηση ενός Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού Σχημάτων Λόγου (δες σχετική βιβλιογραφία: http://pms-ritorikis.uowm.gr/).

Διασχολικοί Αγώνες Ρητορικής Τέχνης

Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, το ΔΠΜΣ «Ρητορική θεωρία και πράξη», ανα­γνωρί­ζοντας τη σπουδαιότητα των Διασχολικών Αγώ­νων Ρητορικής Τέχνης, αγκάλιασε και στηρί­ζει τον θεσμό με όλες του τις δυνάμεις. Οι μεταπτυχιακοί του φοιτητές, πρωτοετείς και δευτεροετείς, με θέληση και ζήλο, στελεχώνουν τις κριτικές επιτροπές, επιδιώκοντας ν’ αποκτήσουν μια εμπειρία χρήσιμη και στους ίδιους, δεδομένου ότι, πολλοί από αυτούς, παίρνοντας τον μεταπτυχιακό τίτλο ειδίκευσης, θ’ απασχοληθούν ως εκπαιδευτές ρητο­ρικής σε σχολεία (δίπλα σε όσους απασχολούνται ήδη και είναι ευτυχής η συγκυρία που το Υπουργείο Παιδεί­ας διοργανώνει και πάλι, από το τρέχον σχολικό έτος, σε πανελλήνια βάση, τους Αγώνες Επιχειρηματολογίας- Αντι­λο­γίας).

Εκδηλώσεις

Tο ΔΠΜΣ «Ρητορική: θεωρία και πράξη», σε συνεργασία με το «Εργαστήριο Εφαρ­μο­σμένης Γλωσσολογίας και Μελέτης της Λογοτεχνίας και της Ρητο­ρικής» του Πανεπιστημίου Αθηνών και την «Ελληνική Ένωση για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση» διοργάνωσαν (στο αμφιθέατρο του Μαράσλειου Διδασκαλείου, Μαρασλή 4) δύο επιστημονικές διημερί­δες με θέμα:

[1] «Ο Λόγος της Πειθούς – Διεπιστημονικές προσεγγίσεις και διδακτικές προτάσεις» (14-15.2.2015). Ο φιλόδοξος στόχος της διημερίδας ήταν να προσεγγίσει την πειθώ διεπι­στη­μονικά, ώστε να αναδειχθεί η παιδαγωγική, πολιτική και επικοινωνιακή της διάσταση, και, ταυτόχρονα, να παρουσιάσει την εκπαιδευτική της αξία σε όλες τις βαθμίδες εκπαί­δευσης, από το Νηπιαγωγείο μέχρι και το Πανεπιστήμιο, καθώς και στη διά βίου μάθηση και την εκπαίδευση ενηλίκων. Εκτός από θεωρητικές εισηγήσεις πανεπιστημιακών δασκάλων  που ειδικεύονται σε θέματα ρη­­τορικής (ειδικότερα σε ό,τι αφορά την πειθώ ή το επιχείρημα/ την επιχειρημα­το­λογία), υπήρξαν και εισηγήσεις που συνδύαζαν τη θεωρία με την πράξη και προσφέρθηκαν από συ­ναδέλφους εκπαιδευτικούς, διδάκτορες ή υποψήφιους διδά­κτορες, εκπαιδευτές ρη­­­τορικής και επικοινωνίας ή ερευνητές από τον χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας, των δημοσίων σχέσεων και της ψυχικής υγείας, κτλ.

Στο πλαίσιο της διημερίδας διεξήχθη και η «2^η Πανελλήνια Συνάντηση Ρητορικών Ομίλων (μη διαγωνιστικού χαρακτήρα)» που συνοδεύτηκε από προφορικές δραστηριότητες και ρη­τορικά αγωνίσματα τα οποια παρουσίασαν μα­θητές της Α/θμιας και της Β/θμιας Εκ­παίδευσης, φοιτητές και ενήλικοι, καθώς και απόφοιτοι ελληνικών πανεπιστημίων που διακρίθηκαν σε παγκόσμιους αγώνες.

[2] «Ο Δημιουργικός Λόγος στην Εκπαίδευση – Επιστημονική-επιμορφωτική διημερίδα με διεθνή συμμετοχή (27-28.6.2016). Ένας από τους βασικούς στό­χους της διημερίδας ήταν να παρουσιαστούν μελέτες σχετικές με τις ποικίλες πραγματώσεις της γλώσσας ως Λόγου Δημιουργικού (στη Λογο­τεχνία, στη Ρητορική, στην Εκπαίδευση κ.ά.). Εκτός από τις θεω­ρητικές εισηγήσεις, τις διδακτικές εφαρμογές και τα βιωματικά εργαστήρια, πραγματοποιή­θηκαν και κάποια καλλιτεχνικά δρώμενα που πάλι σχετίζονταν με τον δημιουργικό λόγο ως προφορική αφήγηση. Οι εισηγητές (από την Ελλάδα, αλλά και από τα πανεπιστήμια της Ισπανίας, της Πολωνίας, της Κύπρου και της Σμύρνης) κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα ειδικο­τήτων και μας μετέφεραν τόσο την ελληνική εμπειρία όσο και τη διεθνή.

Και οι δύο εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, καθώς και με την υποστήριξη των Γραφείων Πολιτιστικών Θεμάτων Πρω­τοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄ Αθήνας και Ανατολικής Αττικής και του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.

* Ο Θανάσης Νάκας είναι Ομότιμος Καθηγητής Γλωσσολογίας