Σεβασμός στις ανθρώπινες αξίες, στην ηθική, στη δημοκρατία

karkaletsis

Ευχαριστώ το Σχολείο για την πρόσκληση και την τιμή να δώσω αυτή την ομιλία στη μέρα αποφοίτησης των παιδιών μας. Μια τόσο ξεχωριστή μέρα για όλους μας.

Είμαι εδώ όχι μόνο ως ερευνητής στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά κυρίως ως γονιός.

Με αφορμή την Τεχνητή Νοημοσύνη, για την οποία γίνεται πολύς λόγος, αλλά και γενικότερα την επιστήμη και τον ρόλο της στην κοινωνία, που αναδείχθηκε λόγω της πανδημίας, θα προσπαθήσω στη σημερινή σύντομη ομιλία μου να μεταφέρω ένα μήνυμα στα παιδιά μας, με βάση και τις εμπειρίες από τη συνεργασία που είχε η ομάδα μας στο Δημόκριτο με το Σχολείο.  

Στο παρελθόν, μαζί με το Σχολείο, οργανώσαμε προγράμματα για το Ασφαλές Διαδίκτυο, κι επίσης το Σχολείο μάς βοήθησε στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο Δημόκριτο, στα οποία συμμετέχουν πλέον πάνω από 6000 μαθητές το χρόνο.

Στο Δημοτικό, και μαζί με την ομάδα του Νοσοκομείου Παίδων για τον εθισμό στο διαδίκτυο, οργανώσαμε μια σειρά από δράσεις, στις οποίες, πέρα από οδηγίες για ασφαλή πλοήγηση, προσπαθήσαμε να τονίσουμε στα παιδιά την ανάγκη σεβασμού των συμμαθητών τους και την αλληλεγγύη. Δεν εστιάζαμε μόνο στην ασφαλή χρήση της τεχνολογίας, αλλά και σε αξίες σημαντικές τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και στον εικονικό του διαδικτύου.

Μεγαλώνοντας τα παιδιά, το πρόγραμμα προσαρμόστηκε. Όχι μόνο οδηγίες, αλλά και έμφαση στην ανάγκη για δημιουργική χρήση του διαδικτύου. Λέμε συχνά ότι τα παιδιά είναι εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά αυτό που βλέπαμε με τους ειδικούς ήταν ότι τα παιδιά, αν και ήταν πολύ καλοί χρήστες, δεν αξιοποιούσαν τις δυνατότητες του διαδικτύου για νέες εφαρμογές, για την εκμάθηση νέων τεχνολογιών. Και στο στάδιο αυτό λοιπόν δεν εστιάσαμε μόνο στη χρήση της τεχνολογίας, αλλά και στη δημιουργική και καινοτομική χρήση, με σεβασμό πάντα στα δικαιώματα και στις αξίες.

Ανάλογα κινηθήκαμε και στα εκπαιδευτικά προγράμματα, που το Σχολείο μάς βοήθησε να σχεδιάσουμε και να αξιολογήσουμε, τόσο το πρόγραμμα ρομποτικής όσο και το πρόγραμμα για τα μεγάλα δεδομένα. Κι εκεί, με τη βοήθεια μουσειοπαιδαγωγών, ο σκοπός μας δεν ήταν να μιλήσουμε μόνο με ελκυστικό τρόπο για την τεχνολογία, αλλά μέσω της τεχνολογίας να τονίσουμε την αξία της συνεργατικότητας και τη δημιουργική σκέψη. Στο πρόγραμμα για τα «μεγάλα δεδομένα», ομάδες συναγωνίζονται να λύσουν ένα πρόβλημα αναζήτησης σε μια βάση δεδομένων και μέσα από αυτό μαθαίνουν για την τεχνολογία διαχείρισης δεδομένων και τη χρησιμότητά της στην καθημερινότητα.

Και τώρα πια, που όλοι μιλάνε για την Τεχνητή Νοημοσύνη (δεν ήταν έτσι όταν πριν 25 χρόνια ολοκλήρωνα το διδακτορικό μου– τότε ήμασταν κάπως περιθωριακοί!), και το πώς θα αλλάξει τη ζωή όλων μας (και όχι μόνο των επιστημόνων), το μήνυμα πρέπει να είναι πάλι το ίδιο. Χρήση της τεχνολογίας, των επιστημονικών επιτευγμάτων, αλλά με τρόπο που σέβεται πανανθρώπινες αξίες και δικαιώματα.

Στην εποχή της πανδημίας, είχαμε νομίζω όλοι μας την ευκαιρία να διαπιστώσουμε τι μπορεί να προσφέρει η επιστήμη. Μοριακές αναλύσεις, αναλύσεις αντισωμάτων, μελέτη του γονιδιώματος του ιού και των μεταλλάξεών των, όλα θέματα που μελετούνταν πριν σε ερευνητικά εργαστήρια, και τώρα έγιναν κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Κι εκεί διαπιστώσαμε όχι μόνο πόσο χρήσιμα είναι τα επιτεύγματα της επιστήμης, αλλά επίσης και τη σημασία που έχει η επικοινωνία της επιστήμης με τρόπο που σέβεται τον συνάνθρωπο.

Κι εδώ η τεχνολογία της Πληροφορικής, της Τεχνητής Νοημοσύνης, έχει καθοριστικό ρόλο, καθώς παρέχει τα υπολογιστικά εργαλεία σε λοιμωξιολόγους, επιδημιολόγους, βιολόγους, για να προτείνουν πιο γρήγορα θεραπευτικά σχήματα, να προχωρήσουν στις δοκιμές για το εμβόλιο που θα δώσει τελικά τη λύση. Με σεβασμό όμως στην ιδιωτικότητα, και στην ανάγκη προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Και το εννοώ αυτό, το γνωρίζω προσωπικά. Η ομάδα μας στο Δημόκριτο έχει αναλάβει το σχεδιασμό και την ανάπτυξη του συστήματος διαχείρισης βάσεων δεδομένων στην εθνική ερευνητική δράση για τον κορωνοϊό.

Μέχρι λίγα χρόνια πριν, είναι γεγονός ότι οι επιστήμονες της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν είχαμε συνειδητοποιήσει τις επιπτώσεις της αρνητικής χρήσης της τεχνολογίας, καθώς αυτή αποτελούσε κατά κύριο λόγο ερευνητικό αντικείμενο. Πλέον όμως έχει γίνει συνείδηση, και όχι μόνο στον ερευνητικό κόσμο αλλά και στην βιομηχανία, ειδικά στην Ευρώπη, ότι πρέπει να δώσουμε έμφαση στον άνθρωπο. Στην Ευρώπη μιλάμε για ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη.

Σεβασμός στις ανθρώπινες αξίες, στην ηθική, στη δημοκρατία. Κι αυτό είναι και το μήνυμά μου ως επιστήμονα αλλά και ως γονέα, προς τους αυριανούς φοιτητές και επαγγελματίες.

Στο νέο κόσμο που εσείς θα ζήσετε και θα εξελίξετε, στον κόσμο με τα προβλήματα λαϊκισμού, τα περιβαλλοντικά προβλήματα, την ανεργία, την πανδημία, η επιστήμη γενικά και η Τεχνητή Νοημοσύνη ειδικότερα, «αγκαλιάζει» όλους τους τομείς της καθημερινότητας.

Κάποιοι από εσάς θα ασχοληθείτε με τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι θέμα και για σας. Από εσάς περιμένουμε να συνεισφέρετε στα νομικά θέματα που προκύπτουν, στα φιλοσοφικά ζητήματα που αναδεικνύονται για τη σχέση ανθρώπου-μηχανής, στη μελέτη των κοινωνικών επιπτώσεων.

Οι μηχανικοί, όσοι θα ασχοληθείτε με τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες, δεν πρέπει να είστε απλά χρήστες της Τεχνητής Νοημοσύνης και άλλων επιστημών, αλλά θα αναπτύσσετε νέες τεχνολογίες στις ειδικότητές σας, με τρόπο που σέβεται τον άνθρωπο.

Το ίδιο, κι ακόμα περισσότερο, ισχύει για όσους θα ασχοληθείτε με τις βιοεπιστήμες. Η νέα τεχνολογία δίνει τρομακτικές δυνατότητες και πρέπει να συνειδητοποιήσετε την ανάγκη για προστασία των δεδομένων υγείας, και για την αξιοποίηση των δεδομένων με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Επίσης, για όσους ασχοληθείτε με τις διοικητικές επιστήμες και τα οικονομικά, θα κληθείτε να μελετήσετε τις επιπτώσεις στην οικονομία, στην εργασία, στην οργάνωση των επιχειρήσεων.

Και βέβαια, οι επιστήμονες της Πληροφορικής. Δεν αρκεί απλά η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που να ικανοποιούν ερευνητικές και αναπτυξιακές προκλήσεις, αλλά η ανάπτυξη με ηθικό τρόπο.

Αυτό το Σχολείο, και αυτοί οι γονείς, πιστεύω ότι τουλάχιστον προσπαθήσαμε να καλλιεργήσουμε αυτό το πνεύμα στα παιδιά μας. Νομίζω ότι κάναμε αρκετά καλή δουλειά μέχρι σήμερα, και σε εσάς, δεσποινίδες και κύριοι, εναπόκειται τώρα να προχωρήσετε σε αυτό το νέο κόσμο με σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες, στα δικαιώματα, στη δημοκρατία.

Πολλές ευχές στο Σχολείο μας να συνεχίσει έτσι, «παράγοντας» μαθητές όπως αυτή η τάξη. Μια τάξη τόσο ενωμένη και δυνατή, όπως διαπίστωσα πολλές φορές, ειδικά την τελευταία χρονιά.  “One school, one team, one family” όπως θα έλεγε και ο Αλέξανδρος, και όπως είναι και το μήνυμα στις φανέλες της ομάδας μπάσκετ του Σχολείου!

Καλά αποτελέσματα, πολλές επιτυχίες και υγεία σε σας και στις οικογένειές σας!

Σας ευχαριστώ!

*Ο κ. Ευάγγελος Καρκαλέτσης είναι Διευθυντής του Ινστιτούτου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».