του Μάνου Τζιμπραγού*
Η Ελληνική αποτελεί μία από τις επίσημα διδασκόμενες γλώσσες στο εκπαιδευτικό σύστημα της Αυστραλίας. Στην πολιτεία της Βικτώριας ειδικότερα, η ελληνική είναι μία από τις 52 γλώσσες που διδάσκονται σε σχολεία διαφόρων τύπων και βαθμίδων: ημερήσια κρατικά ή ιδιωτικά σχολεία, απογευματινά-σαββατιανά σχολεία που ανήκουν σε Κοινότητες, στην Εκκλησία ή σε ιδιώτες. Τα ελληνικά είναι επίσης ένα από τα μαθήματα επιλογής στις εξετάσεις για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο.
Στα ημερήσια κρατικά δημοτικά σχολεία, το εβδομαδιαίο πρόγραμμα προβλέπει 1 διδακτική περίοδο (διάρκειας 50-60 λεπτών) για τη διδασκαλία της ελληνικής ή όποιας άλλης γλώσσας έχει επιλέξει κάθε σχολείο να διδάξει. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το μάθημα της δεύτερης γλώσσας διδάσκεται επί 3 διδακτικές ώρες την εβδομάδα μέχρι την Γ΄ Γυμνασίου. Στη συνέχεια, οι γλώσσες αποτελούν μάθημα επιλογής.
Απεναντίας, στα ιδιωτικά ημερήσια σχολεία, οι γλώσσες διδάσκονται περισσότερες ώρες την εβδομάδα (3-5), από το Δημοτικό μέχρι την Γ΄ Γυμνασίου και ακολούθως προσφέρονται ως μάθημα επιλογής, όπως και στα κρατικά σχολεία.
Επί του παρόντος, στη Βικτώρια της Αυστραλίας τα Ελληνικά διδάσκονται σε 3 κρατικά σχολεία πρωτοβάθμιας και σε 4 κρατικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και σε 3 ημερήσια ιδιωτικά ή ανεξάρτητα, όπως ονομάζονται στην Αυστραλία, που ανήκουν σε Κοινότητες ή στην Εκκλησία.
Ωστόσο, η πλειονότητα των μαθητών που παρακολουθούν ελληνικά , περίπου το 60%, φοιτά στα λεγόμενα απογευματινά ή σαββατιανά σχολεία, τα οποία λειτουργούν μία φορά την εβδομάδα επί 3-4 ώρες, προσφέροντας μαθήματα γλώσσας και πολιτισμού.
Αν εξετάσουμε τα στατιστικά δεδομένα για τον αριθμό εγγραφών σε προγράμματα ελληνομάθειας, θα διαπιστώσουμε μια συνεχή μείωση από χρόνο σε χρόνο. Την τελευταία δεκαετία, για παράδειγμα, οι μαθητές έχουν μειωθεί σχεδόν κατά 30%. Η μεγάλη αυτή μείωση σημειώνεται στα ημερήσια κρατικά σχολεία, μιας και ο αριθμός των προσφερόμενων προγραμμάτων ελληνικών σε αρκετά από αυτά έχει μειωθεί δραστικά.
Στα απογευματινά-σαββατιανά προγράμματα ο αριθμός των εγγραφών διατηρείται σχετικά σταθερός με μικρές διακυμάνσεις. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέψουμε το γεγονός ότι μια σχετική σταθεροποίηση των αριθμών τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πρόσφατο μεταναστευτικό κύμα μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.
Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι ένα στα τρία παιδιά ελληνικής καταγωγής, η πλειονότητα των οποίων είναι πλέον 3ης ή 4ης μεταναστευτικής γενιάς, παρακολουθεί κάποιο πρόγραμμα ελληνομάθειας.
Εκπαιδευτικοί στόχοι
Τα προγράμματα ελληνομάθειας που προσφέρονται στην Αυστραλία απευθύνονται σε μαθητές όλων των βαθμίδων, από την προνηπιακή μέχρι και τη λυκειακή. Βασικοί άξονες των προγραμμάτων σπουδών είναι:
- Η ανάπτυξη τωνβασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων (κατανόησης και παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου).
- Η ανάπτυξη της πολιτισμικής ταυτότητας μέσω της διδασκαλίας στοιχείων ελληνικού πολιτισμού (Λογοτεχνίας, Μυθολογίας, Ιστορίας, Γεωγραφίας, Παραδοσιακών χορών).
- Η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και δημιουργικής έκφρασης (Θεατρικό παιχνίδι, καινοτόμες δράσεις κλπ.).
Προκλήσεις – προτάσεις
Την ήδη δύσκολη συνθήκη της εκμάθησης μιας δεύτερης γλώσσας στο περιβάλλον μιας μονόγλωσσης –αγγλόφωνης– κοινωνίας, δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο η συρρίκνωση των προσφερόμενων προγραμμάτων ελληνομάθειας στα ημερήσια σχολεία και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε αυτό έρχονται να προστεθούν και άλλοι παράγοντες, όπως η έλλειψη κινήτρων και ενδιαφέροντος από πλευράς μαθητών, οι λιγοστές συνθήκες χρήσης της γλώσσας σε πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας, καθώς και οι μεικτοί γάμοι. Δεν πρέπει εδώ να παραλείψουμε και το πλαίσιο λειτουργίας των απογευματινών – σαββατιανών σχολείων (1 φορά την εβδομάδα) την ποιότητα των προσφερόμενων προγραμμάτων, καθώς και τη δυσκολία στελέχωσης των σχολείων με ειδικά καταρτισμένους εκπαιδευτικούς.
Κατά συνέπεια, οι όποιες προτάσεις για τη βελτίωση των προγραμμάτων ελληνομάθειας θα μπορούσαν να εστιάσουν κατά κύριο λόγο στα εξής:
- Διατήρηση και ενδυνάμωση των υφιστάμενων προγραμμάτων στα ημερήσια σχολεία, ώστε να δίνεται η ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους μαθητές να έχουν πρόσβαση σε πρόγραμμα ελληνικών στο πλαίσιο του ημερήσιου σχολείου στο οποίο φοιτούν.
- Προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών με την αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών και την εισαγωγή σύγχρονων παιδαγωγικών προσεγγίσεων στη διδασκαλία της ελληνικής, που θα ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες και στα χαρακτηριστικά των σημερινών μαθητών.
- Δημιουργία συνθηκών χρήσης της γλώσσας σε πραγματικές περιστάσεις επικοινωνίας, όπως για παράδειγμα η χρήση της γλώσσας στο σπίτι ή στον κοινωνικό περίγυρο, τα εκπαιδευτικά ή μη ταξίδια στην Ελλάδα, τα προγράμματα ανταλλαγής ή διαδικτυακής συνεργασίας μαθητών, οι αδελφοποιήσεις σχολείων κλπ.
- Έμφαση σε προγράμματα για μικρές ηλικίες –προσχολική ηλικία– ώστε να δημιουργούνται ή να ενισχύονται οι συνθήκες για τη δίγλωσση ανάπτυξη των μικρών παιδιών.
- Ένταξη της δημιουργικής έκφρασης –θεάτρου, μουσικής, χορού– ως αναπόσπαστου χαρακτηριστικού των προγραμμάτων ελληνομάθειας.
- Κατάρτιση και συνεχής επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας στο ειδικό πλαίσιο της Αυστραλίας.
Η περίπτωση της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης
Η Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης ιδρύθηκε το 1897 και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παρόχους προγραμμάτων ελληνομάθειας στην Αυστραλία.
Τα πεδία δραστηριοποίησής της στον χώρο της εκπαίδευσης περιλαμβάνουν:
- προγράμματα διδασκαλίας της ελληνικής ως πρώτης ή δεύτερης γλώσσας,
- προγράμματα για ενήλικες,
- προγράμματα αρχαίων ελληνικών,
- το κέντρο δημιουργικού θεάτρου και έκφρασης,
- προγράμματα επαγγελματικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών που διδάσκουν ελληνικά στη Βικτώρια.
Έχοντας ως γνώμονα τους προαναφερθέντες εκπαιδευτικούς στόχους αλλά και τις επισημάνσεις για τους πιθανούς τρόπους βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών, η Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης καταβάλλει συστηματική προσπάθεια αναμόρφωσης των προγραμμάτων με την ενσωμάτωση της τεχνολογίας αλλά και τη δημιουργία καινοτόμων δράσεων και προγραμμάτων.
Ενδεικτικά παραθέτουμε τα εξής:
Φεστιβάλ Μαθητικού Κινηματογράφου
Μαθητές και μαθήτριες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δημιουργούν ταινίες μικρού μήκους πάνω σε ένα κεντρικό κάθε φορά θέμα. Οι ταινίες αυτές συμμετέχουν σε διαγωνισμό που εντάσσεται στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου που διοργανώνεται κάθε χρόνο στις μεγάλες πόλεις της Αυστραλίας.
Διαδικτυακή συνεργασία με μαθητές σχολείων της Ελλάδας
“Μελβούρνη – Αθήνα: μια διαδρομή φιλίας», ένα πρόγραμμα διαδικτυακής αλληλεπίδρασης- μεντορείας με τη συνεργασία του Κολλεγίου Ψυχικού στην Αθήνα. Στόχοι είναι η ενίσχυση των δεξιοτήτων επικοινωνίας και έκφρασης στα Ελληνικά των μαθητών μας, καθώς και η ανάπτυξη των διαπολιτισμικών τους δεξιοτήτων. Στη δράση αυτή συμμετείχαν παιδιά Α’ Λυκείου του Κολλεγίου Ψυχικού που αναλάμβαναν ρόλο καθοδηγητή (μέντορα), και παιδιά Γ΄ Γυμνασίου από τα σχολεία της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης που αναλάμβαναν ρόλο μαθητευόμενου (mentee).
Συνεργασία με τις μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων ελληνικής καταγωγής, «Φροντίδα»
Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, μαθητές μας σχεδιάζουν, οργανώνουν και πραγματοποιούν επισκέψεις στους οίκους ευγηρίας «Φροντίδα», όπου παίρνουν συνεντεύξεις από ενοίκους του γηροκομείου. Στη διάρκεια των συνεντεύξεων οι μαθητές καταγράφουν το οδοιπορικό της ζωής των ηλικιωμένων, την πορεία μετανάστευσής τους στην Αυστραλία, καθώς και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση της σύγχρονης αυστραλιανής πραγματικότητας. Το τελικό προϊόν του προγράμματος είναι η δημιουργία μικρών ταινιών-τύπου ντοκιμαντέρ, καθώς και παρουσίαση με χρήση πολυμέσων, καταχωρίσεις σε προσωπικό ημερολόγιο κλπ.
Πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών
Κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών, παιδιά ηλικίας 4-10 ετών συμμετέχουν στις δραστηριότητες του προγράμματος διακοπών το οποίο κάθε φορά εστιάζει σε συγκεκριμένο θεματικό άξονα, π.χ. «Ελιά, το δώρο μιας θεάς». Στόχος του προγράμματος είναι τα παιδιά να αγαπήσουν ακόμη περισσότερο την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα, αλλά και να έρθουν σε μεγαλύτερη επαφή με την ελληνική ιστορία, τον πολιτισμό και την ευρύτερη ελληνική παιδεία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς και παιχνίδια, τραγούδι, δημιουργική ανάγνωση, κατασκευές και μαγειρική.
Μαθητικά ένθετα στην ελληνόφωνη εφημερίδα «Νέος Κόσμος»
Με πρωτοβουλία της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης και της ελληνόφωνης εφημερίδας «Νέος Κόσμος», μαθητές και μαθήτριες ελληνικών σχολείων δημιουργούν μικρές ένθετες εφημερίδες. Εκεί οι μαθητές αποτυπώνουν στα ελληνικά τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους σε θέματα που τους αφορούν μέσα από κείμενα, ποιήματα και ζωγραφική.
Θεατρικές παραστάσεις
Με ένα κεντρικό πολιτιστικό θέμα κάθε χρόνο, του οποίου η διδακτική αξιοποίηση εκτείνεται σε τρία (3) σχολικά τρίμηνα και καταλήγει σε θεατρική παράσταση στο τέλος της χρονιάς, οι μαθητές έρχονται σε επαφή με σημαντικά ιστορικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας. Οι μαθητές μαθαίνουν και στη συνέχεια αποδίδουν θεατρικά θέματα όπως η Οδύσσεια, το Βυζάντιο, η Μεσοπολεμική Ελλάδα και φέτος η Μεταπολεμική Ελλάδα/Εμφύλιος μέχρι και την πτώση της Δικτατορίας.
Επιμορφωτικά προγράμματα
Η Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης, διαδραματίζοντας κεντρικό ρόλο στα εκπαιδευτικά δρώμενα της Βικτώριας διοργανώνει σε τακτική βάση επιμορφωτικά προγράμματα για τις ανάγκες του εκπαιδευτικού προσωπικού τόσο των δικών της σχολείων όσο και της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας της Βικτώριας. Για τα προγράμματα αυτά αξιοποιούνται ειδικοί επιστήμονες από την Ελλάδα ή την Αυστραλία, καθώς και εκπαιδευτικοί που μοιράζονται ιδέες και δραστηριότητες που έχουν αξιοποιήσει οι ίδιοι στην τάξη τους και επιθυμούν να τις μοιραστούν με τους συναδέλφους τους.
Ενδεικτικά παρατίθενται μερικές από τις πιο πρόσφατες δράσεις:
- Αξιοποίηση εφαρμογών iPads στη διδασκαλία των Ελληνικών.
- Αξιοποίηση τεχνικών δημιουργικής έκφρασης και θεατρικού παιχνιδιού στη διδασκαλία των Ελληνικών.
- Μείζον πρόγραμμα επιμόρφωσης (9 ημέρες) για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας με μετάκληση δύο γλωσσολόγων, του Καθηγητή Γιώργου Παπαναστασίου και του κ. Πάνου Ανδρέου από το Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.
- Αξιοποίηση της λογοτεχνίας στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας με τη συνεργασία του καθηγητή Μιχάλη Τσιανίκα από το Πανεπιστήμιο Flinders της Νότιας Αυστραλίας.
- «Γνωστικό Συμπεριφορικό Δράμα» με μετάκληση της Δρ. Χ. Καρνέζη που δημιούργησε το εκπαιδευτικό αυτό μοντέλο για παιδιά με αυτισμό και μαθησιακές δυσκολίες.
- «Singing classroom» με την Claire Hall (PhD) από το Monash University της Μελβούρνης με θέμα την αξιοποίηση του τραγουδιού και φωνητικών παιχνιδιών στη διδασκαλία της γλώσσας.
Στα προγράμματα αυτά έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν εκπαιδευτικοί από όλα τα σχολεία που παρέχουν προγράμματα Ελληνικών στη Βικτώρια.
Η Ελληνική γλώσσα κρίκος με την Ελλάδα
Πολλοί από τους μαθητές μας δεν έχουν επισκεφτεί την Ελλάδα. Δεν έχουν δικές τους παραστάσεις και βιώματα. Παρ’ όλους τους πολιτισμικούς, κοινωνικούς ή θρησκευτικούς δεσμούς που ενδέχεται να έχουν, η Ελλάδα για πολλούς από αυτούς είναι μια ξένη χώρα. Κατά συνέπεια και η ελληνική γλώσσα, μια ξένη γλώσσα.
Σκοπός μας μέσα από τις δράσεις που προανέφερα είναι να συμβάλλουμε στη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών με την Ελλάδα. Θέλουμε οι μαθητές μας να γνωρίσουν και αγαπήσουν την Ελλάδα μέσα από την ιστορία της, τα ήθη και τα έθιμά της, τις μυρωδιές και τα χρώματά της. Να δημιουργήσουμε την επιθυμία να μιλήσουν τη ελληνική γλώσσα, τη γλώσσα των παππούδων τους.
Η ελληνική γλώσσα τότε θα γίνει ο πυρήνας της ελληνικής τους ταυτότητας και ο συνδετικός τους κρίκος με την Ελλάδα. Έτσι, τα προγράμματα ελληνομάθειας θα συνεχίσουν να λειτουργούν και να αναπτύσσονται, αντλώντας τη δύναμή τους από την ψυχή τους, που είναι οι συμμετέχοντες σ’ αυτά.
* Ο Μάνος Τζιμπραγός είναι Υπεύθυνος Τομέα Εκπαίδευσης, Διευθυντής Σχολείων Γλώσσας & Πολιτισμού της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης
